Polska 21 maja – co wydarzyło się tego dnia

Tego dnia Jan Sobieski wybrany został królem Polski; początek zaciętych walk o Górę Św. Anny; prymas Stefan Wyszyński wysłał do Bolesława Bieruta memoriał „Non possumus”; wiceprzewodnicząca PO Zyta Gilowska wystąpiła z ugrupowania; w Białymstoku, Lublinie i Rzeszowie odbyły się pierwsze przysięgi żołnierzy WOT. Urodzili się m. in. Gustaw Gizewiusz, Nikifor - Epifaniusz Drowniak; Zdzisław Mrożewski, Sylwester Chęciński, Jerzy Skowronek, Juliusz Zulauf, Jerzy Teleszyński. Zmarli natomiast: Mikołaj Kopernik, Jan Stanisław Zbąski, Julian Ursyn Niemcewicz, Leonid Teliga oraz Ida Kamińska.

1363 - W Krakowie odbył się ślub króla Czech i cesarza rzymskiego Karola IV Luksemburskiego z Elżbietą Pomorską, wnuczką króla Kazimierza III Wielkiego, córką księcia słupskiego Bogusława V i Elżbiety Kazimierzówny.

1543 – Po długiej chorobie, przeżywszy 70 lat 3 miesiące i 5 dni, we Fromborku umarł Mikołaj Kopernik, astronom, twórca teorii heliocentrycznej, kanonik, prawnik, matematyk, lekarz, ekonomista.

1543 – Przyjmuje się, że 21 maja 1543 r., w dniu śmierci Mikołaja Kopernika, do Fromborka dotarł pierwszy egzemplarz wydrukowanego w Norymberdze dzieła astronoma De revolutionibus orbium coelestium.

1607 – W Lidzbarku umarł biskup warmiński (1688–97) Jan Stanisław Zbąski. Pogrzebany został we Fromborku.

1674 - Na sejmie elekcyjnym hetman wielki koronny Jan Sobieski wybrany został królem Polski.

1810 - W Piszu urodził się Gustaw Gizewiusz, duchowny ewangelicki, etnograf, mazurski działacz oświatowy, walczący o język polski w szkolnictwie; wybrany do parlamentu w Berlinie (1848); w 1946 r. na jego cześć Łuczany na Mazurach (niem. Loetzen) nazwano Giżyckiem.

1841 - W Paryżu zmarł Julian Ursyn Niemcewicz, dramaturg, powieściopisarz, poeta, pamiętnikarz, działacz polityczny.

1895 - W Krynicy urodził się Nikifor, właściwie Epifaniusz Drowniak - polski malarz łemkowskiego pochodzenia, przedstawiciel prymitywizmu (naiwizmu); twórca obrazów, na których uwieczniał m.in. autoportrety, widoki krynickich willi i cerkwie.

1909 - We Włocławku urodził się Zdzisław Mrożewski, aktor, związany z Teatrem Polskim w Warszawie, Teatrem Narodowym oraz Teatrem Współczesnym; wystąpił m.in. w filmach „Śmierć prezydenta” i „Polonia Restituta”.

1918 - W okolicach Mińska pod naciskiem Niemców rozformowany został I Korpus Polski dowodzony przez gen. Józefa Dowbora-Muśnickiego.

1921 - III Powstanie Śląskie: Początek zaciętych walk o Górę Św. Anny.

1921 - Ukazał się pierwszy numer „Przeglądu Sportowego”, najstarszej polskiej gazety sportowej, założonej jako tygodnik.

1928 - Rozpoczęto budowę gmachu Banku Gospodarstwa Krajowego w Warszawie.

1930 - We wsi Susiec koło Tomaszowa Lubelskiego urodził się Sylwester Chęciński, reżyser, scenarzysta; autor komediowej trylogii: „Sami swoi”, „Nie ma mocnych” i „Kochaj albo rzuć”, a także filmów „Wielki Szu” i „Rozmowy kontrolowane” oraz serialu „Droga”.

1937 - W Radomiu urodził się Jerzy Skowronek, historyk, badacz dziejów Polski i krajów bałkańskich w XVIII i XIX w.; autor publikacji varsavianistycznych oraz prac z dziejów wojskowości, szczególnie dotyczących powstań narodowych.

1939 - W meczu piłkarskim pomiędzy Ruchem Chorzów i Unionem Touring Łódź Ernest Wilimowski strzelił dziesięć bramek - do dziś jest to rekord polskiej ligi. Mecz zakończył się wynikiem 12:1.

1941 - W nocy z 21 na 22 maja władze sowieckie rozpoczęły czwartą masową deportację ludności polskiej w głąb Związku Sowieckiego z zagarniętych ziem wschodnich Rzeczypospolitej.

1943 - Niemcy zlikwidowali getto w Brodach; około 3,5 tys. Żydów wywieziono do obozu na Majdanku, kilkuset zostało zabitych na miejscu.

1943 - W oflagu VIIA Murnau zmarł gen. Juliusz Zulauf, żołnierz Legionów Polskich, obrońca Lwowa w 1918 r. i uczestnik wojny polsko-bolszewickiej; w kampanii 1939 r. dowódca 5. Dywizji Piechoty w składzie Armii „Pomorze”; wziął udział w bitwie nad Bzurą, następnie jako dowódca GO przebił się do Warszawy, gdzie dowodził obroną odcinka „Praga”.

1945 - W nocy z 20 na 21 maja oddział AK dowodzony przez ppor. Edwarda Wasilewskiego ps. „Wichura” rozbił obóz NKWD w Rembertowie, uwalniając ok. 500 więźniów.

1947 - W Krakowie urodził się Leszek Teleszyński, aktor, wystąpił m.in. w filmach „Potop” i „Trędowata”, a także w serialu „Życie na gorąco”.

1950 - Gen. Grzegorz Korczyński, bliski współpracownik Władysława Gomułki, został aresztowany przez funkcjonariuszy Ministerstwa Bezpieczeństwa Publicznego.

1953 - Prymas Polski kard. Stefan Wyszyński wysłał do Bolesława Bieruta memoriał „Non possumus”, będący odpowiedzią Episkopatu na ataki wymierzone w Kościół katolicki oraz na próby jego podporządkowania komunistycznym władzom.

1961 - W rozegranym w Warszawie towarzyskim meczu piłkarskim Polska pokonała ZSRS 1:0.

1962 – Założono Polskie Towarzystwo Cybernetyczne.

1962 - W Muzeum Narodowym w Warszawie z okazji 100. rocznicy powołania tej placówki otwarto wystawę „Sztuka Warszawy i Mazowsza od średniowiecza do XX wieku”.

1970 - W Warszawie zmarł Leonid Teliga, żeglarz, lotnik; w czasie II wojny światowej walczył m.in. w 300 dywizjonie lotnictwa bombowego „Ziemi Mazowieckiej”; jako pierwszy Polak odbył samotny rejs dookoła świata na jachcie „Opty” (1967-1969).

1971 - Premiera komedii filmowej Dzięcioł w reżyserii Jerzego Gruzy.

1972 – Założono Warmińsko-Mazurskie Muzeum Pożarnictwa w Lidzbarku.

1980 - W Nowym Jorku zmarła Ida Kamińska, aktorka, reżyserka, pedagog, tłumaczka; w latach 1955-1968 dyrektor Państwowego Teatru Żydowskiego w Warszawie; w 1967 r. otrzymała nominację do Oscara w kategorii najlepszej roli kobiecej za rolę w filmie „Sklep przy głównej ulicy”; w 1968 r. wyemigrowała do USA.

1981 – W Teatrze Dramatycznym w Warszawie odbyła się prapremiera sztuki Pieszo Sławomira Mrożka.

1997 - Prezydenci Polski i Ukrainy Aleksander Kwaśniewski i Leonid Kuczma podpisali w Kijowie wspólne oświadczenie o porozumieniu i pojednaniu.

1999 - Sejm RP przyjął ustawę o broni i amunicji.

2002 - Rozpoczęły się Narodowy Spis Powszechny i Spis Rolny.

2005 - Dotychczasowa wiceprzewodnicząca PO Zyta Gilowska wystąpiła z ugrupowania.

2013 - W Lusławicach otwarto Europejskie Centrum Muzyki Krzysztofa Pendereckiego.

2017 – W Białymstoku, Lublinie i Rzeszowie odbyły się pierwsze w historii przysięgi wojskowe żołnierzy Wojsk Obrony Terytorialnej.

2019 – Odsłonięto pomnik trenera bokserskiego Feliksa „Papy” Stamma w Warszawie.

Źródło: PAP